Αρχαιο-Ελληνικά μνημεία και οι θησαυροί της Λιβύης βορά στη λεηλασία

Η UNESCO ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΕΝ ΜΕΣΩ ΧΑΟΥΣ

Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

Τοιχογραφίες της νεολιθικής περιόδου, από τις σπηλιές στους βραχώδεις σχηματισμούς της Ακακούς. Αγάλματα της Αθηνάς, του Απόλλωνα και του Διονύσου και κεραμικά που προέρχονται από την περίφημη αρχαιοελληνική πόλη Κυρήνη, γενέτειρα του Ερατοσθένη. Ρωμαϊκά ψηφιδωτά και μωσαϊκά, όπως οι εκπληκτικές «Τέσσερις Εποχές», αλλά και πήλινα αγαλματίδια, νομίσματα και αντικείμενα καθημερινής χρήσεως που βρέθηκαν στη Λέπτις Μάγκνα, τη ρωμαϊκή πόλη που παρέμεινε επί αιώνες άριστα διατηρημένη κάτω από την άμμο.

 Το περίφημο ρωμαϊκό μωσαϊκό των Τεσσάρων Εποχών: από τα εκθέματα στο Εθνικό Μουσείο «αλ-Τζαμαχιρίγια» της Λιβύης Η πολιτιστική κληρονομιά της Λιβύης είναι ανεκτίμητη κι ένα αντιπροσωπευτικότατο μέρος της φιλοξενείται στο περίφημο Εθνικό Μουσείο αλ-Τζαμαχιρίγια της χώρας, στην Τρίπολη. Το θέμα είναι τι έχει απομείνει από τα ανεκτίμητα εκθέματα, καθώς ειδικοί απεσταλμένοι και ξένοι διπλωμάτες προειδοποιούν εδώ και τέσσερις μήνες για τη λεηλασία που γίνεται.
Η κατάσταση του χάους και της ακυβερνησίας, που κορυφώθηκε τις τελευταίες ημέρες, έκανε το ζήτημα των αρχαιολογικών θησαυρών της Λιβύης φλέγον για την UNESCO, «καθυστερημένα» ωστόσο, όπως σχολιάζουν κάποιοι ξένοι δημοσιογράφοι.
Κλεμμένα
Πάντως η UNESCO απηύθυνε προχθές προειδοποίηση διά της γενικής της διευθύντριας Ιρίνα Μπόκοβα προς διεθνή μουσεία και εμπόρους τέχνης να επαγρυπνούν για όσα έργα τέχνης φτάνουν στα χέρια τους και προέρχονται από τη Λιβύη: «"Απρόσεκτοι" έμποροι που αγοράζουν τέτοια αντικείμενα ή και θραύσματα είναι κατ' ουσίαν ηθικοί αυτουργοί μιας ακόμα μεγαλύτερης λεηλασίας», ανέφερε η Μπόκοβα στην επίσημη ανακοίνωση που εξέδωσε. Και προσέθετε: «Η εμπειρία μάς δείχνει ότι σε εποχές κοινωνικών ταραχών υπάρχει τεράστιος κίνδυνος καταστροφών. Μας έχει διδάξει να επαγρυπνούμε για κλεμμένα αντικείμενα από άτομα που δεν διστάζουν να πλήξουν την ακεραιότητα έργων τέχνης ή αρχαιολογικών μνημείων».
Η UNESCO, που έχει ήδη επικοινωνήσει με τις γείτονες χώρες της Λιβύης για να τονίσει τη σημασία του αγώνα κατά του λαθρεμπορίου και της αρχαιοκαπηλίας, δηλώνει επίσης πρόθυμη να προσφέρει κάθε δυνατή βοήθεια στην εκτίμηση και καταγραφή της ενδεχόμενης ζημίας στα αρχαιολογικά μνημεία της χώρας, όπως και την οργάνωση ενός σχεδίου φρούρησης των χώρων αυτών, «το συντομότερο δυνατό».
Και πολύ πριν από την UNESCO υπήρχαν όμως ξένοι απεσταλμένοι στη Λιβύη που προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο λεηλασιών. Ο Ρώσος ιστορικός, κινηματογραφιστής και απεσταλμένος ρωσικής εφημερίδας στη Λιβύη Νικολάι Σολογκουμπόβσκι έχει π.χ. καταγγείλει ότι αεροσκάφη του ΝΑΤΟ έχουν βομβαρδίσει συχνά τον τελευταίο καιρό και τη Λέπτις Μάγκνα και την περίφημη φοινικική πόλη Σαμπράθα. Επίσης έχει καταγγείλει ότι εδώ και μήνες αρχαιοκάπηλοι κλέβουν ακόμα και τις τοιχογραφίες της Ακακούς με μία νέα μέθοδο: εμβαπτίζοντας σε κάποιο χημικό μεταξωτά πανιά, τα απλώνουν επάνω στις αναπαραστάσεις που ξεκολλούν από το βράχο και αποτυπώνονται στο μετάξι!
Ο ίδιος έχει ήδη από τον Φεβρουάριο γράψει πολλές φορές για φαινόμενα πλιάτσικου στο Μουσείο της Τρίπολης: «Το αλ-Τζαμαχιρίγια έχει λεηλατηθεί και σημαντικές αρχαιότητες έχουν απομακρυνθεί διά θαλάσσης από τη χώρα προς την Ευρώπη», δήλωσε στη ρωσική τηλεόραση. «Η λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Λιβύης», προσέθεσε, «έχει ξεκινήσει από τον Φεβρουάριο. Πολύ φοβάμαι ότι αντιμετωπίζει την ίδια τραγική μοίρα που είχαν και οι αρχαιότητες του Ιράκ...».

και τις ΝΑΤΟϊκές βόμβες

Επίσημος φορέας δεν επιβεβαιώνει ότι από τους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς κινδύνεψαν και αρχαιολογικά μνημεία της Λιβύης. Κι αν κρίνουμε από την ιστορία στο Ιράκ, ούτε και θα το επιβεβαιώσει ποτέ.

Ξένοι δημοσιογράφοι, όμως, κυρίως από μουσουλμανικές χώρες, αλλά και από τη Ρωσία, επιμένουν ότι τουλάχιστον η περίφημη ρωμαϊκή πόλη Λέπτις Μάγκνα (130 χλμ. ανατολικά της Τρίπολης) επλήγη από αεροπορικά πυρά. Ουδείς γνωρίζει για την ώρα αν υπάρχουν συγκεκριμένες ζημιές.
Πέντε αρχαιολογικοί χώροι της Λιβύης περιλαμβάνονται στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Ανάμεσά τους η αρχαιοελληνική πόλη Κυρήνη στην ανατολική Λιβύη, η οποία είχε ιδρυθεί το 630 π.Χ. από Ελληνες άποικους. Κατά την παράδοση, προέρχονταν από τη Θήρα και είχαν λάβει χρησμό από το Μαντείο των Δελφών να αναζητήσουν νέο τόπο κατοικίας. Η περιπέτεια ίδρυσης της πόλης και της Απολλωνίας, του βασικού της λιμανιού, αναφέρεται μάλιστα λεπτομερώς στο 6ο βιβλίο της Ιστορίας του Ηροδότου.
Μιλούν ελληνικά
Η Κυρήνη υπήρξε η σπουδαιότερη πόλη της αρχαίας Λιβύης, συνάπτοντας εμπορικούς δεσμούς με όλες τις βασικές ελληνικές πόλεις. Το 460 π.Χ. έγινε Δημοκρατία και ως Δημοκρατία της Κυρήνης έλαβε μέρος με δύο τριήρεις στον Πελοποννησιακό Πόλεμο στο πλευρό των Σπαρτιατών.
Αργότερα, μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, προσαρτήθηκε στις κτήσεις της δυναστείας των Πτολεμαίων και στα ρωμαϊκά χρόνια έγινε ρωμαϊκή επαρχία, διατηρώντας ωστόσο τον ελληνικό χαρακτήρα της. Ακόμα και σήμερα κάτοικοι της περιοχής μιλούν ελληνικά.
Από τα σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρήματα στην Κυρήνη είναι ο ναός του Απόλλωνα (7ος αι. π.Χ.). Σημαντικός θεωρείται και ο ναός της Δήμητρας, καθώς και ο ημιτελώς ανασκαμμένος ναός του Διός. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει επίσης στο φως αρχαίο νεκροταφείο σε περιοχή μεταξύ της πόλης και της Απολλωνίας. Κι επίσης στην Απολλωνία διατηρείται άθικτο από το χρόνο ένα μικρό αρχαίο θεατράκι.
Τον 6ο αι. π.Χ. από Ελληνες ιδρύθηκε και η Βεγγάζη. Αρχικά ονομάστηκε Εσπερίδες (αφού ο μύθος ήθελε να βρίσκεται εκεί ο κήπος με τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων), αποτελώντας την περίφημη Πεντάπολη μαζί με τη Βάρκη (Al Marj), την Ταύχειρα (αργότερα Αρσινόη, σημερινή Τόκρα), την Κυρήνη και την Απολλωνία.
Ετερος πολύτιμος αρχαιολογικός χώρος της Λιβύης είναι η περίφημη ρωμαϊκή πόλη Λέπτις Μάγκνα (130 χλμ. ανατολικά της Τρίπολης), η οποία είχε όμως ιδρυθεί το 1100 π.Χ. από Φοίνικες.
Ηταν μια από τις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες πόλεις της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Σήμερα είναι γνωστή ως η καλύτερα διατηρημένη πόλη των ρωμαϊκών χρόνων στη Μεσόγειο, πράγμα που οφείλεται στο γεγονός ότι παρέμεινε επί αιώνες θαμμένη κάτω από την άμμο. Ετσι ο χρόνος διατήρησε σχεδόν ανέπαφη την αρχαία της Αγορά, το λιθόστρωτο δρόμο με τους κίονες προς τη θάλασσα και το μεγαλοπρεπές ρωμαϊκό της αμφιθέατρο.
Στα νότια της Λιβύης, κοντά στα σύνορα με την Αλγερία και τον Νίγηρα, βρίσκεται η οροσειρά της Ακακούς: πρόκειται για βράχια ουσιαστικά που διαμορφώθηκαν από την ψιλή άμμο. Εκεί, σε σπηλιές και λείους σχηματισμούς των βράχων υπάρχουν τοιχογραφίες, που κάποιες έγιναν και πριν από 14.000 χρόνια.
Κοντά στα σύνορα με την Τυνησία, σε μια όαση της Σαχάρας διασώζεται και η περίφημη ισλαμική πόλη Γκανταμές, «το μαργαριτάρι της ερήμου» και κάποτε βάση του υπερ-σαχάριου εμπορίου. Το κέντρο της είναι ένας σκεπαστός λαβύρινθος από δρομάκια.